[145]. Το “μοναδικό” πεντασέλινον (1928)

Επιτέλους και μια κυπριακή πρωτιά βρετανικής έμπνευσης! Αναφέρει η είδηση:

“Διάφορα φύλλα (Times, Daily Telegraph, Financial Times, κ.ά.) γράφουν δια το νέον νόμισμα 45 Γροσίων. ‘Ουδεμία άλλη Αποικία, λέγει ο Χρόνος της 23ης Φεβρουαρίου, έχει νόμισμα 5 σελινίων’”. (Από την εφημ. Ισότης, 10 Μαρτίου 1928).

Η έκδοση του ασημένιου «πεντασέλινου» (το σελίνι είχε 9 γρόσια, γι’ αυτό και το κέρμα ήταν αξίας 45 γροσίων) έγινε με την ευκαιρία του «ιωβηλαίου» (50 χρόνων) της Αγγλικής κατοχής της Κύπρου. Ήταν και το μοναδικό νόμισμα το οποίο παρ’ ότι αναμνηστικό χρησιμοποιήθηκε και σε καθημερινές συναλλαγές (ενδεικτικό μήπως πληθωριστικών τάσεων της εποχής;).

Μετά το βρετανικό ιωβηλαίο του 1928 η «ιώβειος υπομονή» των Κυπρίων άντεξε μόλις 27 χρόνια ακόμη.

[144]. “Η Αγία Ελένη στην Κύπρο” (Xειρόγραφο του R.M. Dawkins)

[Ο καθηγητής Richard MacGillivray Dawkins (1871-1955), διευθυντής της Αγγλικής (Αρχαιολογικής) Σχολής Αθηνών κατά την περίοδο 1906-1914 είναι περισσότερο γνωστός στην Κύπρο κυρίως για το δίτομο έργο του Leontios Makhairas, Recital concerning the Sweet Land of Cyprus entitled ‘Chronicle’, το οποίο κυκλοφόρησε το 1932. Για τον χρονογράφο Μαχαιρά δημοσίευσε επίσης μία ομιλία, καθώς και το μελέτημα “On a hagiographical source used by Leontios Makhairas” (περ. Κυπριακά Χρονικά, τόμος ΙΑ΄, τεύχος Α΄, Ιανουάριος-Μάρτιος 1935).

Από προηγηθείσα επίσκεψή του R. M. Dawkins στην Κύπρο, τον Φεβρουάριο-Μάρτιο 1928, είναι τα ακόλουθα δύο δημοσιεύματα]

“Ευρίσκεται από τινων ημερών εν τη νήσω επί τω σκοπώ να μελετήσει επιτοπίως την Κυπριακήν διάλεκτον, ο κ. R. M. Dawkins, M.A. (Cant. & Oxon.) καθηγητής της Βυζαντινής και νεωτέρας Ελληνικής εν τω Πανεπιστημίω της Οξφόρδης. Ο κ. Dawkins εχρημάτισεν επί πολλά έτη Διευθυντής της εν Αθήναις Αγγλικής Αρχαιολογικής Σχολής και γνωρίζει καλώς την Ελληνικήν. Συνέγραψε μελέτην περί της Κυπριακής γλώσσης (1921) και εδημοσίευσεν διαφόρους αρχαιολογικάς πραγματείας. Απόψε ο καθηγητής, τη προσκλήσει του Κυβερνήτου θα κάμει διάλεξιν εν τη Δημοσία Βιβλιοθήκη Λευκωσίας, περί Λεοντίου Μαχαιρά. Το θέμα είναι λίαν ενδιαφέρον.

Ο κ. Dawkins θα επισκεφθή προσεχώς την Λάρνακα”. [Εφημ. Ισότης, Σάββατον 25 Φεβρουαρίου 1928].

“Ο καθηγητής κ. Dawkins έκαμε, ως εγράψαμεν ήδη, το παρ. Σάββατον διάλεξιν περί Λεοντίου Μαχαιρά. Ο κ. καθηγητής κατέγινεν επί πολλά έτη εις την μελέτην χειρογράφου τινός του Μαχαιρά θα εκδώσει δε προσεχώς μελέτην επί του εν λόγω χειρογράφου. Ο κ. Dawkins ήτο εις Λάρνακα την Πέμπτην και την επαύριον ανεχώρησεν εις Πάφον”. [Εφημ. Ισότης, Σάββατον 3 Μαρτίου 1928].

Η αγιογραφική πηγή στην οποία αναφέρεται ο καθηγητής Ντώκινς, περιλαμβάνεται σε χειρόγραφο που ανήκει στη Βρετανική Βιβλιοθήκη. Από εκεί αντιγράφει ο ίδιος και το απόσπασμα για την επίσκεψη της Παναγίας στην Κύπρο:

[143]. “Πιτσιλιά: Η ζωή των κατοίκων” (1928)

[Πιτσιλιά: σύμπλεγμα 47 κοινοτήτων στην ορεινή περιοχή του Τροόδους, από τις οποίες 20 ανήκουν στην επαρχία Λευκωσίας, 22 στην επαρχία Λεμεσού και 5 στην επαρχία Λάρνακας].

Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από δημοσίευμα σε κυπριακή εφημερίδα του Μαρτίου 1928:

“Σε κανένα μέρος του νησιού μας δεν θα βρει κανείς τόσο εργατικούς ανθρώπους όπως στην Πιτσιλιά. Κατοικούν στα πιο φτωχά και πιο άγονα μέρη της Κύπρου. Κατοικούν σε γη που τα ¾ της είναι σχεδόν εντελώς άγονη, πυριγενή πετρώματα απάνω στα οποία δεν μπορεί να βλαστήσει και να ζήσει το πιο ταπεινό χορτάρι. Κι όμως! Ο εργατικος Πίτσιλος που ’ναι υποχρεωμένος να ζήσει πάνω σε μια τέτοια γη, τόσο σκληρή μητέρα γη, με το σκληρό και δυνατό του χέρι, με τον αγιασμένον ιδρώτα του σπάζει τους βράχους αυτούς, συγκρατεί με δόμες βασανιστικές το χώμα που πολλές φορές κουβαλά στη ράχη του, και μεταβάλλει την άγονην αυτή γη σε γόνιμο περιβολάκι για να φυτέψει σ’ αυτό τα φυντούκια του, την καρυδιά του, τη μηλιά του, τις κληματαριές του, τις πατάτες του, το φασούλι του, για να φυτέψει το αμπέλι του, την αμυγδαλιά του, το δένδρο του. Είναι υποχρεωμένος να ζήσει έτσι. Η γη που έλαχε στα χέρια του τον αναγκάζει να δουλεύει πολύ και να πληρώνεται λίγο.

Σκυλί στη δουλειά ο Πίτσιλος αλλά και σκυλί στην οικονομία, την οικονομία που σχεδόν δεν έχει όρια, που είναι αφάνταστη. Και ο πιο πλούσιος να πούμε ―αν ταιριάζει η λέξη για Πίτσιλο― περιορίζει τις ανάγκες της ζωής του στο τελευταίο δυνατόν όριο για να περισσέψει κάτι, για να αγοράσει κανένα κομμάτι κτήμα στα παιδιά του.

Οι καφενόβιοι και οκνηροί, οι άσωτοι αυτοί του χρόνου, μετρούνται στο κάθε χωριό, στα δάκτυλα του ενός χεριού. Χειμώνα-καλοκαίρι, μέσα στις βροχές και τις παγωνιές του χειμώνα και μέσα στη ζέστη του καλοκαιριού, πεθαίνει, ξεθεώνεται στη δουλειά άνδρας και γυναίκα, μικρός και μεγάλος, με τροφή το μαύρο κριθαρένιο ψωμί, τις ελιές που δεν τις έχει κι αυτές πάντα, το κρεμμύδι και το κρασί, τακτικό μόνον τον χειμώνα. εις την μαγειρική τους το κρέας είναι μια μεγάλη πολυτέλεια και το τρώνε μόνο κάθε Σήκωση και Πάσχα κι όχι όλες οι οικογένειες. Τρώνε χοιρινό κρέας! Η κάθε οικογένεια θα αναγιώσει ένα χοίρο 40-60 οκάδες κι αφού πωλήσει απ’ αυτόν τα λουκάνικα και χοιρομέρια θα τραφεί με το υπόλοιπο ένα ολόκληρο χρόνο! Γάλα, εκτός από περίπτωση αρρώστιας, δεν χρησιμοποιούν και στην αρρώστια ακόμα πρέπει να το επιβάλει ο γιατρός με βλαστημιές και τις φωνές. Είναι αρκετά λίγο ξινόγαλο που ξινίζει μονάχο του, αφού κάθε οικογένεια κατασκευάσει για το σπίτι 6-8 οκάδες χαλούμια και αναράδες και 5-6 οκάδες τραχανά για όλο το χρόνο. Σπουδαίο ρόλο στη μαγειρική παίζει η πατάτα και τα όσπρια. Λιτότητα απίστευτη κι όμως αληθινή.

Τα σπίτια τους; Τρώγλες σωστές τα περισσότερα και τα ρούχα τους ράκη με τόσα κομμάτια πολλές φορές που δύσκολα διακρίνεις το αρχικό φόρεμα, όλα της εγχωρίου βοπμηχανίας. Ζωή βάσανο, ζωή μαρτύριο, ζωή που δεν μπορεί να τη ζήσει ανθρώπινον ον κι όμως την ζει ο Πίτσιλος χωρίς να μουρμουρά και πολύ-πολύ γι’ αυτήν”. (Πιτσιλιά 27.2.1928)

Και για σύγκριση: Η κοινότητα Αγρού όπως έχει σήμερα